MAT પ્રેક્ટીસ ટેસ્ટ – શ્રેણી (સંપૂર્ણ)

MAT ના શ્રેણી પ્રકરણ પર આધારિત 90 ગુણની NMMS પ્રેક્ટીસ ટેસ્ટ (તા. 26/08/2025):

સંખ્યા શ્રેણીના પાયાના ખ્યાલો

• શ્રેણી એટલે શું?

  • શ્રેણી એ સંખ્યાઓ કે અક્ષરોની એવી ગોઠવણી છે જેમાં દરેક પદ પહેલાના પદ સાથે કોઈ ચોક્કસ નિયમથી જોડાયેલું હોય છે અને તેના આધારે નવું પદ પ્રાપ્ત થાય છે.
  • NMMS પરીક્ષામાં શ્રેણી આધારિત પ્રશ્નો વિદ્યાર્થીની તર્કશક્તિ, પેટર્ન શોધવાની ક્ષમતા, ઝડપથી વિચારવાની શક્તિ અને નિયમને ઓળખવાની કુશળતા ચકાસવા માટે પૂછવામાં આવે છે.
  • પ્રશ્નો સામાન્ય રીતે ત્રણ પ્રકારના આવે છે : 1. ખૂટતું પદ શોધો 2. ખોટું પદ ઓળખો 3. આગળના પદો શોધો આ બધા પ્રશ્નો નિયમ સમજીને ઉકેલવા પડે છે.
  • ટ્રિક : હંમેશા પહેલા પદો વચ્ચેનો ફરક તપાસો. જો ફરક સરખો આવે તો ઉમેરા કે બાદબાકી આધારિત નિયમ છે. જો પદો ઝડપથી વધતા કે ઘટતા હોય તો ગુણાકાર કે ભાગાકાર આધારિત નિયમ હોઈ શકે છે.

• મહત્વપૂર્ણ સંખ્યાઓના પ્રકાર

  • એકી અને બેકી સંખ્યાઓ : એકમ સ્થાન પર 1, 3, 5, 7, 9 હોય તો એકી સંખ્યા કહેવાય અને એકમ સ્થાન પર 0, 2, 4, 6, 8 હોય તો બેકી સંખ્યા કહેવાય. ઉદાહરણ : એકી → 1, 3, 5, 7, 9… બેકી → 2, 4, 6, 8, 10…
    ટ્રિક : કોઈ સંખ્યા 2 થી પૂરી વહેંચાય તો બેકી છે, નહિ તો એકી છે.
  • પૂર્ણવર્ગ સંખ્યાઓ : કોઈ સંખ્યાનો પોતે સાથે ગુણ કરવાથી મળેલી સંખ્યા પૂર્ણવર્ગ કહેવાય. ઉદાહરણ : 1, 4, 9, 16, 25, 36, 49, 64, 81, 100…
    ટ્રિક : પૂર્ણવર્ગ સંખ્યાઓના અંતે 2, 3, 7 અને 8 ક્યારેય આવતાં નથી.
  • પૂર્ણઘન સંખ્યાઓ : કોઈ સંખ્યાનો ત્રણ વખત ગુણ કરવાથી મળેલી સંખ્યા પૂર્ણઘન કહેવાય. ઉદાહરણ : 1, 8, 27, 64, 125, 216, 343, 512, 729, 1000…
    ટ્રિક : પૂર્ણઘનના અંતિમ અંક પરથી મૂળ સંખ્યા ઘણીવાર ઓળખી શકાય છે.
  • અવિભાજ્ય સંખ્યાઓ : જે સંખ્યાને ફક્ત 1 અને પોતે જ વહેંચી શકે તે અવિભાજ્ય કહેવાય. ઉદાહરણ : 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 23, 29…
    ટ્રિક : 2 એ એકમાત્ર બેકી અવિભાજ્ય છે, બાકીની બધી અવિભાજ્ય સંખ્યાઓ એકી છે.
  • ફિબોનાકી શ્રેણી : તેમાં દરેક પદ પહેલા બે પદોના સરવાળા વડે મળે છે. ઉદાહરણ : 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55…
    ટ્રિક : ઘણીવાર આ શ્રેણી મિશ્ર સ્વરૂપે NMMS માં પૂછાય છે.

શ્રેણીના સામાન્ય નિયમો

• ઉમેરા અને બાદબાકી આધારિત શ્રેણી

  • જો દરેક પદ વચ્ચે સરખો ફરક હોય તો શ્રેણી ઉમેરા કે બાદબાકી આધારિત હોય છે. ઉદાહરણ : 5, 10, 15, 20, 25… (દરેક વખતે +5).
  • ક્યારેક ફરક વધતો હોય છે. ઉદાહરણ : 2, 5, 10, 17, 26… (ક્રમશઃ +3, +5, +7, +9). ટ્રિક : જો ફરક વધતો હોય તો Square કે Prime સંખ્યાઓ જોડાઈ રહી છે કે નહિ તે તપાસો.
  • કેટલીક શ્રેણીમાં Square ઉમેરાય છે. ઉદાહરણ : 1, 2, 6, 15, 31… (+1, +4, +9, +16).

• ગુણાકાર અને ભાગાકાર આધારિત શ્રેણી

  • દરેક પદને સમાન સંખ્યા સાથે ગુણ કરવાથી આગળનું પદ મળે. ઉદાહરણ : 2, 4, 8, 16, 32, 64… (×2).
  • દરેક પદને સમાન સંખ્યા વડે ભાગ કરવાથી આગળનું પદ મળે. ઉદાહરણ : 512, 256, 128, 64, 32… (÷2).
  • ક્યારેક ગુણાકાર બદલાતો રહે છે. ઉદાહરણ : 2, 4, 12, 48, 240… (ક્રમશઃ ×2, ×3, ×4, ×5).

• સંયુક્ત અને ખાસ પ્રકારની શ્રેણી

  • ક્યારેક બે અલગ નિયમ એકાંતરે લાગુ થાય છે. ઉદાહરણ : 2, 3, 4, 6, 6, 9, 8, 12… (Odd સ્થાને એક શ્રેણી, Even સ્થાને બીજી શ્રેણી).
  • ક્યારેક Odd સ્થાન પર Square અને Even સ્થાન પર સામાન્ય સંખ્યા આવે છે. ઉદાહરણ : 1, 2, 9, 4, 25, 6, 49, 8…
  • ક્યારેક અંકોને ફેરવી કે ઉમેરવાથી શ્રેણી બને છે. ઉદાહરણ : 2, 4, 8, 16, 23, 32…

• શ્રેણીનું ખોટું પદ શોધવું

  • આપેલી શ્રેણીમાં કોઈ એક પદ નિયમનું પાલન કરતું નથી. ઉદાહરણ : 2, 4, 8, 16, 34, 64 → ખોટું પદ = 34. ટ્રિક : હંમેશા બધાં પદો પર નિયમ અજમાવો, જે પદ નિયમમાં ફિટ ના થાય તે ખોટું છે.

• અક્ષર શ્રેણી

  • સીધો ક્રમ : A=1, B=2, C=3… Z=26. ઉદાહરણ : A, C, E, G… (દરેક વખતે +2).
  • ઉલટો ક્રમ : Z=1, Y=2, X=3… ઉદાહરણ : Z, X, V, T… (દરેક વખતે -2).
  • ક્યારેક માત્ર સ્વર અક્ષરો (A, E, I, O, U) કે વ્યંજન અક્ષરો (B, C, D, F, G…) નો ઉપયોગ થાય છે.
  • ટ્રિક : હંમેશા Alphabet Number System (A=1 થી Z=26) લખીને પદો વચ્ચેનો ફરક શોધો.

ઉપયોગી લિંક્સ

તમારી તૈયારીને વધુ મજબૂત કરવા માટે નીચે આપેલા સ્ત્રોતોનો ઉપયોગ કરો:

Evalbee એપ્લિકેશનના ફાયદા

Evalbee એપ્લિકેશન NMMS તૈયારી માટે એક શક્તિશાળી સાધન છે જે તમને તમારા OMR જવાબો સ્કેન કરી સીધું પરિણામ મેળવવામાં મદદ કરે છે: